ยาparacetamolต้องรู้

Paracetamol  เป็นยาสามัญประจำบ้าน ไม่ต้องจ่ายยาโดยเภสัชกร บรรเทาปวด ลดไข้ มีอาการไม่พึงประสงค์ต่ำ 

พิษต่อตับของ Paracetamol  

   อาการไม่พึงประสงค์ คือการเกิดความเป็นพิษต่อตับ เกิดได้ตั้งแต่มีความผิดปกติของผลทางห้องปฏิบัติการจนถึงภาวะตับวายอย่างเฉียบพลัน นำไปสู่การเสียชีวิตได้ เกิดจากการรับประทานยาในขนาดที่มากกว่า 4 กรัมต่อวัน

กลไกและปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดความเป็นพิษต่อตับของ Paracetamol 

    การเป็นพิษต่อตับเกิดจาก toxic metaboliteขนาดยาในการรับประทานคือ 650-1,000 มิลลิกรัม ทุก 4-6 ชั่วโมง และไม่เกิน 4 กรัมต่อวัน ไม่ควรใช้ติดต่อเกิน 5 วัน มาตรการรลดความเสี่ยง ขนาดยา paracetamol ที่ใช้แต่ละครั้งไม่ให้เกิน 650 มิลลิกรัม ขนาดยาสูงสุดต่อวันคือ 2,600 มิลลิกรัม 

สาเหตุของการเกิดความเป็นพิษต่อตับจากการใช้ paracetamol

      USFDAกล่าวถึงสาเหตุของการเกิดความเป็นพิษต่อตับขั้นรุนแรงในผู้ป่วยที่รับประทานยา paracetamol ดังนี้

           1 ) การรับประทานยา paracetamol ในขนาดมากกว่าขนาดที่แนะนำ  

ป               2  ) ปัจจัยที่ทำให้เกิดความไวต่อการเป็นพิษต่อตับเฉพาะบุคคล ทั้งนี้อาจเนื่องจากผู้ป่วยเหล่านี้มีการกำจัดสารพิษ (toxic metabolite) ออกจากร่างกายได้ช้า หรือเกิดจากการที่ผู้ป่วยมีการสร้างสารพิษเหล่านี้ได้มากกว่าปกติ

                 3 ) ระยะเวลาของการเกิดความเป็นพิษต่อตับทำนายได้ไม่แน่นอน เนื่องจากระยะเวลาของอาการแสดงความเป็นพิษต่อตับอาจใช้เวลาหลายวัน รวมถึงอาการแสดงบ่งชี้ไม่แน่นอน ผู้ป่วยอาจมีอาการคล้ายกับการเป็นไข้ (flu-like symptoms) ซึ่งหากผู้ป่วยเกิดอาการดังกล่าวแต่ไม่ทราบสาเหตุก็อาจมีการรับประทานยา paracetamol ต่อไปได้

               4 ) รูปแบบและขนาดยา paracetamol มีความหลากหลาย เช่น อยู่ในรูปยาสูตรผสมกับยาอื่นเพื่อบรรเทาอาการหวัด ซึ่งผู้ป่วยอาจมีหลายสภาวะร่วมกันในช่วงเวลาที่จะใช้ยา และทำให้เกิดการใช้ paracetamol ในผลิตภัณฑ์ยาที่หลากหลายในเวลาเดียวกันอย่างไม่ตั้งใจ และทำให้เกิดความเป็นพิษต่อตับจากยาได้

               5 )  ผู้บริโภคไม่ทราบว่าการใช้ paracetamol เกินขนาดจะเป็นสาเหตุที่นำไปสู่การเกิดความเป็นพิษต่อตับเนื่องparacetamol หาซื้อได้ง่าย และเข้าใจว่ามีความปลอดภัยสูงในการใช้ ไม่ได้มีคำเตือนถึงอาการไม่พึงประสงค์ชัดเจน

·        ุ6 )  ยาน้ำ paracetamol สำหรับเด็กมีหลายความเข้มข้น ทำให้เกิดความผิดพลาดได้ง่าย

·        7 )   การเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา การดื่มแอลกอฮอล์ต่อเนื่องกันเป็นเวลานาน

 มาตรการในการลดความเสี่ยงต่อการเกิดความเป็นพิษต่อตับจาก paracetamol

      มาตรการการลดความเสี่ยงต่อการเกิดความเป็นพิษต่อตับจากที่นอกเหนือจากการปรับลดขนาดยาได้แก่ การเพิ่มคำเตือนเรื่องการหลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ลงบนฉลากผลิตภัณฑ์ยา และคำเตือนให้หลีกเลี่ยงการใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนประกอบของ paracetamol อื่นๆ

สิ่งที่ผู้บริโภคควรทราบก่อนการใช้ยา paracetamol

                Paracetamol ควรใช้เมื่อมีความจำเป็น และอ่านฉลากอย่างเคร่งครัดทุกครั้งที่จะมีการใช้ยา เพื่อป้องกันการใช้ยาซ้ำซ้อน ไม่รับประทานยาติดต่อกันนานมากกว่า 5 วัน และเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดพิษต่อตับมากขึ้น ควรหลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ระหว่างที่มีการใช้ยา ผู้ที่มีโรคประจำตัว โดยเฉพาะโรคตับ ผู้ที่มีการดื่มแอลกอฮอล์อย่างสม่ำเสมอ หรือมีการใช้ยาอื่นๆ ร่วมด้วย ควรทำการปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนที่จะมีการใช้ยานี้