แนวข้อสอบสาธารณสุขฉบับเนื้อข้นสาระเข้ม

"นอกจากการทำข้อสอบสาธารณสุขฉบับต่างๆแล้วนะครับ เราเองก็ควรอ่านเนื้อหาก่อนที่จะเริ่มแนวข้อสอบสาธษรณสุขนะครับ ผมจะพยายามสรุปเนื้อหาที่ใช้สอบเข้าบรรจุเป็นข้าราชการตำแหน่งนักวิชาการสาธารณสุขไว้นะครับ สำหรับวันนี้ก็มีเนื้อหาเรื่องระบาดวิทยามาฝากครับ เป็นของท่าน นายแพทย์ประยูร   กุนาศล"

 

ระบาดวิทยากับการป้องกันโรค

                                                                                                                            นายแพทย์ประยูร   กุนาศล

                                                                                                                            ที่ปรึกษากรมควบคุมโรค

ขอบเขตเนื้อหา

             1. หลักของระบาดวิทยา

             2. ธรรมชาติของการเกิดโรค : ข้อความรู้เกี่ยวกับโรคและคน

             3. การป้องกันควบคุมโรค  : ระยะต้น   ระยะกลาง   ระยะสุดท้าย

รากศัพท์ของระบาดวิทยา

-          ภาษาไทย   วิชาที่เกี่ยวกับการระบาด 

-          ภาษาอังกฤษ  เรื่องราวเกี่ยวกับคน (Study of  people  knowledge  upon  people)

ความหมาย

                   ระบาดวิทยาเป็นการศึกษาให้เข้าใจถึงเหตุการณ์ต่างๆที่เกิดขึ้นกับมนุษย์ เกี่ยวข้องกับลักษณะของการเกิดโรคในกลุ่มประชากร เหตุและปัจจัย ซึ่งมีผลต่อลักษณะของการเกิดโรค   โดยความรู้ความเข้าใจได้มาเฝ้าสังเกตถึงลักษณะของการเกิดโรค เปรียบเทียบกับลักษณะจำเพาะของกลุ่มประชากร ว่า  เชื่อมโยงเกี่ยวพันเป็นเหตุเอื้อให้เกิดผลเป็นโรคในแต่ละกลุ่มคนอย่างไร   นับว่าเป็นการใช้ปัญญารวบรวมเหตุการณ์แล้วแยกแยะลักษณะที่เหมือนหรือแตกต่างกัน  นำมาวิเคราะห์เป็นองค์ความรู้เพื่อให้เข้าใจโดยตลอดแบบรอบรู้  หรือ  เกิดดวงตาเห็นธรรม (INSIGHT)  ระบาดวิทยาเป็นวิชาที่รวบรวมหลักคิด  ปรัชญา และวิธีการจากหลายสาขา   ได้แก่แพทย์ศาสตร์  สถิติ  สังคมศาสตร์  มนุษยศาสตร์  ชีววิทยา  นำมาประสานรวมกันให้เข้าใจถึงลักษณะ และ เหตุปัจจัยของการเกิดโรค  /  ภัยในกลุ่มประชาชน

                  เป็นที่ยอมรับกันว่าระบาดวิทยา ได้มีการศึกษาและนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อประชาชนอย่างจริงจังในสมัยของ  จอห์น  สโนว์  เมื่อปี พ.ศ 2391  ที่กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ ในการควบคุมอหิวาตกโรคเป็นผลสำเร็จ   และหลังจากนั้นได้มีการใช้ระบาดวิทยาในการป้องกันควบคุมโรคอีกมากมาย  ทั้งโรคติดเชื้อและไร้เชื้อ

แนวคิดของระบาดวิทยา

1        โรค / ภัยไม่ได้เกิดขึ้นเอง

2    โรค / ภัยมีเหตุทำให้เกิด  และมีแนวทางป้องกันได้   โดยใช้การพินิจพิจารณาสอบสวนการเกิดโรคในกลุ่มคน  สถานที่  และเวลาที่เกิดโรค  ซึ่งแตกต่างกัน

การประยุกต์ใช้ระบาดวิทยา

1         วิเคราะห์เพื่อวินิจฉัยชุมชน (Community  diagnosis)

2.        ประเมินผลการป้องกันควบคุมโรค

3.       ศึกษาให้เข้าใจถึงปัจจัย และโอกาสที่จะเกิดโรค

4.       ทำความเข้าใจถึงลักษณะ และธรรมชาติของโรค / ภัย

5.       หาวิธีป้องกันควบคุมโรคที่เหมาะสม

ข้อมูลพื้นฐานที่ใช้ประกอบการศึกษาทางระบาดวิทยา

-          ลักษณะของประชากร

-          สถิติชีพ

-          ข้อมูลจากการระมัดระวังตรวจสอบติดตามการเกิดโรค

-          ข้อมูลสภาวสุขภาพ และพฤติกรรมของประชาชน

-          ข้อมูลทางด้านสังคม  และเศรษฐศาสตร์

-          ข้อมูลการดำเนินการควบคุมป้องกันโรค

การใช้ระบาดวิทยาเพื่อการควบคุมป้องกันโรค

1.      ศึกษาข้อมูลของผู้ป่วย  และผลการวินิจฉัยจากห้องปฏิบัติการ

2.      ศึกษาพิเคราะห์ลักษณะโรค  กลุ่มอาการที่คล้ายกัน

3.      ศึกษาลักษณะการกระจายของโรคตาม วัน  เวลา  สถานที่

4.      เรียบเรียงข้อมูลต่างๆจนได้ลักษณะการเกิดโรคว่าเกี่ยวเนื่องสัมพันธ์กับเหตุ ปัจจัยใด แล้วตั้งเป็นสมมติฐาน

5.      ศึกษาวิเคราะห์ถึงเหตุและปัจจัยที่น่าจะเป็นต้นเหตุ

6.      ตั้งสมมติฐาน   วางแนวทางการป้องกันควบคุมโรค

วิธีการดำเนินงานทางระบาดวิทยา

1.      เฝ้าระวัง

2.      สอบสวนศึกษาการเกิดความผิดปกติ

3.      วิจัย  ทดสอบสมมติฐานตามหลักระบาดวิทยา

ลักษณะและธรรมชาติของการเกิดโรค

-          ระยะที่เสี่ยงต่อการติดโรค

-          ระยะก่อนมีอาการตั้งแต่เริ่มติดเชื้อ หรือ รับสาเหตุแล้ว

-          ระยะที่มีอาการของโรค

-          ระยะที่โรคก่อให้เกิดผลเสียหาย

               ลักษณะของการเกิดโรคในแต่ละระยะ    จะมีความแตกต่างกัน    ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบของการเกิดโรค

 (Host   Agent   และ Environment) การดำเนินการป้องกันและควบคุมโรคให้ได้ผล จำเป็นต้องทราบว่าลักษณะการเกิดโรคอยู่ขั้นตอนใด  รวมทั้งเหตุและปัจจัยที่เอื้อต่อการเกิดโรคในขั้นตอนนั้นๆ เป็นอย่างไร  นำมาตั้งสมมติฐานธรรมชาติของการเกิดโรค  แล้วหาแนวทางป้องกันควบคุมโรค  มิให้แพร่กระจายตามเหตุและปัจจัยที่ตั้งสมมติฐานไว้  ควรทำการทดสอบสมมติฐานที่ตั้งไว้ด้วยว่าเป็นจริงหรือไม่  โดยทำการศึกษาวิจัยและทดสอบ  เพื่อพิสูจน์ความถูกต้องของสิ่งที่ได้จาก      การเฝ้าสังเกตและบันทึกไว้

                 การดำเนินการดังนี้   นับได้ว่าเป็นการป้องกันควบคุมโรคโดยใช้ปัญญาจากการศึกษาทางระบาดวิทยา  รู้ถึงธรรมชาติของการเกิดโรค  เหตุและปัจจัยที่เอื้อให้เกิดโรค   และสามารถนำองค์ความรู้ที่ได้มาใช้อย่างเป็นระบบ  ตรวจสอบ  และพิสูจน์ได้